Ból, kojarzy nam się z nieprzyjemnym uczuciem, które utrudnia lub uniemożliwia codzienne funkcjonowanie. Uśmierzanie bólu i leczenie jego przyczyny to naturalna reakcja. Warto pamiętać, że zarówno u zwierząt jak i u ludzi, ból spełnia bardzo ważną biologiczną funkcję. Informuje on o przebiegającym w organizmie stanie patologicznym, który może spowodować uszkodzenie tkanek i narządów. Zanim zaczniemy leczyć ból, warto więc poznać jego przyczynę. Bez względu na rodzaj bólu u naszego podopiecznego, postępowanie przeciwbólowe jest obowiązkowe. Ból nieleczony może nasilać się niezależnie od jego przyczyny. A jeśli nie jest szybko leczony – staje się chorobą samą w sobie. Wszelkie podejmowane leczenie musi być skonsultowane z lekarzem weterynarii i poprzedzone wywiadem z opiekunem oraz badaniem.
Najczęstsze objawy bólu u psa
Opiekun, który trafia ze swoim czworonogiem do gabinetu weterynaryjnego, starając się przekazać niepokojące objawy u swojego pupila mówi zwykle, że jego psa coś boli. Wtedy lekarz weterynarii rozpoczyna przeprowadzanie wywiadu, badanie kliniczne i decyduje o konieczności dalszej diagnostyki laboratoryjnej czy obrazowej. Objawami bólu najczęściej są: popiskiwanie, jęczenie, skomlenie, skowyt – czyli tzw. wokalizacja. Często jednak opiekun zgłasza objawy, których nie wiąże bezpośrednio z bólem u czworonoga, bo nietypowe zachowanie zwierzęcia może go wprowadzać w błąd, zwłaszcza w wypadku psów bardziej wycofanych, czy starszych. Do takich nietypowych objawów należą: posmutnienie, bezsenność, zaburzenia snu, wzmożone pragnienie, brak apetytu, nietypowe pozycje leżenia, przeciąganie się, ślinotok, oraz zmniejszona aktywność fizyczna. W tej grupie objawów należy zwrócić też uwagę na: oddawanie moczu i kału w nietypowych miejscach, zaparcia, agresję u dotychczas spokojnego psa, drżenia mięśni przypominające dreszcze, dyszenie, strach, zaburzenia relacji z innymi zwierzętami i opiekunami.
Rodzaje i reakcje na ból u psa
Najczęstsze rodzaje bólu możemy podzielić na: mechaniczne, termiczne, chemiczne i elektryczne. W zależności od rodzaju bodźca, jego nasilenia i czasu trwania, reakcje psa mogą mieć różny charakter. Niestety tylko część opiekunów rozpoznaje nietypowe zachowania jako objaw bólu u swoich psów, dlatego niezwykle ważna jest rola lekarza weterynarii który przeprowadza szczegółowy wywiad. Opisując zmiany w zachowaniu psa, opiekun powinien zwrócić szczególną uwagę na wszelkie niepokojące go objawy, nawet te które wydają mu się nieznaczące, również te, których człowiek nie łączy z bólem np. ślinotok, przeciąganie się, nadmierne pragnienie, wolniejsze chodzenie. W przypadku chorób zwyrodnieniowych stawów odnosi się to przede wszystkim do wspomnianej już, zmniejszonej aktywności motorycznej, co opiekun często naturalnie zrzuca na karb starszego wieku zwierzęcia, a nie bólu. Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi opiekuna na okresowe kulawizny, utykanie, rozprostowywanie łap, a co jest szczególnie ważne – czy zaburzenia ruchowe występują po śnie lub dłuższym spoczynku psa.
Pozytywne funkcje bólu
Manifestowanie bólu przez psa daje bardzo czytelny sygnał, że z jego organizmem coś się dzieje. Zwłaszcza w początkowym okresie jego trwania, kiedy ból spełnia funkcję ochronno-informacyjną. Jako przykład można podać ból powstały przy urazie mechanicznym – kontuzja kończyny zmusza psa do jej maksymalnego odciążania, manifestuje wtedy ból zmianą zachowania, czyli kulawizną. Prowokuje to opiekuna do udzielenia podopiecznemu jak najszybciej fachowej pomocy.
Z kolei ból przewlekły, gdy dochodzi do uwrażliwienia ośrodkowego, jest o tyle groźny, że trudno go wyeliminować podczas leczenia nawet po znacznym osłabieniu wywołującego go czynnika. Zarówno wtedy, kiedy znamy przyczynę bólu, jak i wtedy, kiedy występują trudności z jego lokalizacją, powinniśmy udać się do lekarza weterynarii celem postawienia dokładnej diagnozy i jak najszybszego przystąpienia do wdrożenia postępowania terapeutycznego i do uśmierzenia bólu u naszego podopiecznego. Lekarz weterynarii zastosuje odpowiednie leczenie: farmakologiczne, fizjoterapeutyczne, operacyjne, zmianę aktywności ruchowej i wiele innych. Terapie powinny dać pacjentowi na czterech łapach odczuwalną poprawę w formie zniesienia lub chociaż ograniczenia odczuwania bólu.
Ból u psów starszych
Zdrowy pies, zarówno młody jak i starszy, nie powinien odczuwać bólu przy zwykłej aktywności życiowej. Jednak faktem jest, że u wielu starszych psów występują dolegliwości bólowe związane głównie z układem ruchu. Dla opiekunów jest to bardzo przykry moment, kiedy ich starszy podopieczny, sprawny jeszcze umysłowo, mocno cierpi z powodu bólu i ograniczonej sprawności fizycznej. Mamy wtedy wrażenie, że młody i sprawny pies jest „uwięziony” w ciele które nie daje mu tych samych możliwości co kiedyś. Dolegliwości te są najczęściej spowodowane schorzeniem nazywanym osteoarthritis, czyli chorobą zwyrodnieniową stawów. Może to dotyczyć m.in. stawów: nadgarstkowych, skokowych, barkowych, łokciowych, biodrowych, czy kolanowych.
Leczenie osteoarthritis powinno się podzielić na dwa etapy. Pierwszy z nich to fachowa diagnostyka, umożliwiająca rozpoznanie choroby. Etap drugi to dobranie odpowiedniego procesu terapeutycznego: farmakologicznego, operacyjnego, wprowadzenie odpowiedniego programu fizjoterapii.
Obydwa etapy postępowania leczniczego powinny przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza weterynarii i przy pełnej współpracy ze strony opiekuna zwierzaka. Dopiero takie spójne działanie zwiększy szansę na to, aby psy w starszym wieku cieszyły się pełnią życia i nie cierpiały z powodu trwałego bólu spowodowanego zwyrodnieniami układu ruchu.
Warto pamiętać, że bez względu na rodzaj bólu, postępowanie przeciwbólowe powinno być obowiązkowe. Mamy do czynienia ze szczególnym zjawiskiem, które określane jest jako tzw. „wzmocnienie ośrodkowe bólu”. Oznacza to, że ból nieleczony nasila się niezależnie od siły bodźca bólowego. Oznacza to również, że ból, jeśli nie jest szybko zwalczany – staje się chorobą samą w sobie. Taka fizjologia bólu nakazuje zwalczanie go w każdym przypadku. Decyzje o rodzaju leczenia przeciwbólowego czy to objawowego czy przyczynowego, podejmuje zawsze lekarz weterynarii.
