Zadaniem przewodu pokarmowego psa lub kota jest rozkładanie pożywienia na mniejsze cząsteczki, które organizm wykorzystuje jako materiały budulcowe i paliwo. To, czego nie strawi, bezwartościowe resztki i substancje szkodliwe są wydalane postaci odchodów.
Najczęstszym objawem ze strony układu pokarmowego u psa są problemy ze stolcem, który może przyjmować różną formę. Głównie opisujemy jego konsystencję, kolor oraz zapach, a także obecność śluzu lub krwi. Kolejnym elementem opisu kału jest częstość jego pojawiania się, tutaj rozróżniamy biegunkę oraz zaparcia. Biegunka, to problem z wypróżnianiem polegający na częstszym oddawaniu kału. Biegunki mogą mieć różny charakter, np. ostry, z lekkim lub ciężkim przebiegiem, a także przewlekły. Zaparcie to sytuacja, w której występuje zbyt mała częstotliwość wypróżnień. Kolejnym dość często spotykanym problemem u psów są wymioty, które także dzielimy na ostre i przewlekłe. Dalsze objawy ze strony przewodu pokarmowego, które powinny zaniepokoić właściciela to brak apetytu lub spaczony apetyt, spadek masy ciała, mlaskanie czy przelewanie w brzuchu.
Zmiany apetytu są również oznaką choroby naszego podopiecznego. Najczęściej opiekunów niepokoi spadek apetytu, który może towarzyszyć prawie wszystkim chorobom, jednak przy schorzeniach o przewlekłym charakterze, bywa on zachowany prawie do końca. Zwiększony apetyt jest równie niepokojącym symptomem. Może być oznaką cukrzycy, niedoczynności tarczycy lub nadczynności kory nadnerczy (zespół Cushinga).
Wiele chorych zwierząt wykazuje objawy wzmożonego pragnienia lub zwiększenia ilości wydalanego moczu. Więcej piją zwierzęta, które odczuwają ból, z chorobami nerek, zakażeniem dolnych dróg moczowych, chorobami wątroby, chorobami nowotworowymi, nadczynnością kory nadnerczy i tarczycy.
Z kolei sporadyczne wymioty mogą być sygnałem nie tylko przejedzenia, ale m.in. zapalenia żołądka lub jego nowotworu, przewlekłej niewydolności nerek, przewlekłego zapalenia trzustki, czy nawet przesuwającego się ciała obcego w jelitach. Pojawiające się okresowo biegunki mogą sugerować ciężką chorobę nowotworową lub obecność pasożytów w układzie pokarmowym psa. Powinniśmy wtedy wykonać badanie kału na obecność pasożytów wewnętrznych, cytologię kału lub badanie endoskopowe z histopatologią.
Bywają również sytuacje, w których zwierzę nadmiernie wydziela ślinę i nie jest w stanie pobrać pokarmu w wyniku utkwienia ciała obcego w jamie ustnej. Problem ten dotyka najczęściej psów. Koty z kolei często cierpią na silne zapalenia w obrębie jamy ustnej, powodujące dotkliwy ból przy pobieraniu pokarmu.
Uwagę opiekuna powinny także zwrócić wszelkie zaburzenia zachowania takie jak apatia, postępująca agresja, lękliwość, zaburzenia snu.
Przyczyny problemów z układem pokarmowym u psa
Szczenięta pojawiające się w gabinecie ze swoimi nowymi opiekunami najczęściej dotyka problem pasożytów – np. glistnica wywoływaną przez nicienie, kokcydiozy czy giardiozy. U młodych osobników bardzo groźną, a nawet śmiertelną chorobą wirusową jest parwowiroza. Świadomość opiekunów szczeniaków na temat istoty szczepień mocno ograniczyła występowanie tej choroby. W kolejnym etapie rozwoju młode i dorosłe psy zaczynają mieć problemy z alergiami czy nietolerancjami pokarmowymi. Problemy żołądkowo-jelitowe u starszych psów mogą mieć podłoże w chorobach innych narządów, takich jak nerki, wątroba czy trzustka lub w zmianach nowotworowych, np. chłoniaki. Coraz częściej diagnozowane jest IBD, czyli nieswoiste zapalenie jelit. U psów starszych problemem mogą być też zaparcia. Dolegliwość ta dotyczy często osobników z chorobami kręgosłupa. U psów w każdym wieku może dochodzić do połknięcia ciał obcych, które mogą prowadzić do niedrożności przewodu pokarmowego.
Wątroba odpowiada za homeostazę całego organizmu, odgrywa kluczową rolę w procesach trawienia, usuwaniu i neutralizacji szkodliwych metabolitów, tworzeniu ważnych składników krwi, a także magazynowaniu witamin i składników mineralnych. Choroby wątroby mogą być spowodowane m.in. przez wirusy, bakterie, pasożyty, leki oraz substancje chemiczne, które prowadzą do ostrych stanów zapalnych tego narządu. Stany zapalne powodują proces uszkodzenia komórek i zastępowania ich tkanką łączną, co nazywamy marskością. Wątroba jest bardzo dużym narządem, składającym się z bardzo wielu komórek. Dlatego zanim dojdzie do wystąpienia pierwszych objawów niewydolności, uszkodzeniu musi ulec znaczna część tego narządu. Pierwszym czynnikiem, który może mieć wpływ na wystąpienie schorzeń wątroby u psa lub kota jest wiek. Wady dziedziczne powodują pojawienie się objawów chorobowych w bardzo młodym wieku, natomiast guzy wątroby występują najczęściej u zwierząt w wieku ponad 10 lat. Prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby wątroby jest większe u otyłych zwierząt. Do uszkodzenia wątroby może również dojść na skutek czynników zewnętrznych, przez przypadkowe spożycie trujących substancji chemicznych, takich jak środki ochrony roślin lub leki. Pierwsze objawy schorzeń wątroby u zwierząt pojawiają się w stadium zaawansowanego stanu chorobowego. Z reguły obserwuje się: osłabienie apetytu, osowiałość, wymioty i biegunkę, utratę masy ciała, matowość okrywy włosowej oraz niekiedy zwiększone pragnienie.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stanu zdrowia pupila należy skonsultować się z lekarzem weterynarii. Po przeprowadzeniu badania klinicznego może on zlecić badania dodatkowe (badania biochemiczne krwi, badania obrazowe lub biopsję). Aby wcześnie rozpoznać schorzenie, można regularnie przeprowadzać kontrolne badania biochemiczne ukierunkowane na diagnostykę wątroby.
Trzustka jest stosunkowo niewielkim organem, który odgrywa kluczową rolę w procesie trawienia, a także zawiadywaniu poziomem glukozy we krwi. Ma zatem funkcje zewnątrz i wewnątrz wydzielnicze. Przy zapaleniu trzustki dochodzi najczęściej do uporczywych wymiotów i silnego bólu zlokalizowanego w podbrzuszu, zwierzę jest apatyczne i nie ma apetytu. Czasami jednak objawy zapalenia trzustki są bardziej subtelne i wiążą się jedynie z częściowo wyrażonymi objawami np. jedynie brakiem apetytu. W przypadku zaburzeń wewnątrzwydzielniczych, dochodzi do pojawienia się cukrzycy – zwierzę bardzo dużo pije i oddaje znaczne ilości moczu, chudnie i pojawia się charakterystyczny zapach ciał ketonowych.
Problemy z układem pokarmowym w dużym stopniu mają charakter przewlekły, w takich przypadkach może być konieczne stosowanie odpowiedniej diety oraz suplementów wspomagających pracę układu pokarmowego. Do najczęściej wybieranych dodatków pokarmowych należą prebiotyki, które korzystnie wpływają na budowę nabłonka błony śluzowej jelit. Do prebiotyków należą fruktooligosacharydy (FOS), mannooligosacharydy (MOS), czy inulina. Kolejnym składnikiem wspomagającym są korzystne kultury bakterii, które dostarczane do organizmu psa dobrze wpływają na funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz mogą mieć właściwości ograniczające namnażanie chorobotwórczych patogenów. Kwasy Omega-3 i Omega-6 także są zalecane przy problemach jelitowych, głównie ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne. W preparatach wspomagających pracę układu pokarmowego u psów znajdziemy też enzymy, które wspierają trawienie węglowodanów i tłuszczy, np. amylaza i lipaza.
Postępowanie terapeutyczne
Kluczowa przy leczeniu chorób przewodu pokarmowego psa jest właściwa płynoterapia. Często konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej diety leczniczej. Jeżeli istnieje taka konieczność, w grę wchodzi podanie antybiotyków oraz leków przeciwwymiotnych. Leczenie potrafi trwać długo, szczególnie w przypadku schorzeń trzustki i może wymagać hospitalizacji zwierzęcia. Istotną rolę odgrywa też terapia przeciwbólowa. W przypadku niedrożności lub skrętu żołądka, często konieczna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna.
Należy pamiętać, aby podawać naszym podopiecznym karmę odpowiednio dobraną do ich potrzeb. Najlepiej jest skonsultować się w tej kwestii z lekarzem weterynarii. Przykładamy wagę nie tylko do składu karmy i jej ilości, ale również konsystencji. Na spacerach trzeba uważać na to czy zwierzę ma tendencję do podjadania „smakołyków”, jedzenia trawy bądź odchodów – takie zachowania powinny zaniepokoić opiekuna i skłonić do wizyty w lecznicy.