Pasożyty wewnętrzne to organizmy cudzożywne, żyjące wewnątrz innego organizmu, który jest dla nich źródłem pożywienia. Jako patogeny, mogą być przyczyną wielu groźnych chorób u naszych czworonożnych podopiecznych. Na zdrowiu naszych pupili powinno nam zależeć nie tylko ze względu na ich dobro, ale także zdrowie nasze, a przede wszystkim naszych dzieci. Zagrożeniem dla zdrowia psów i kotów są pasożyty wewnętrzne, wśród których znajdują się gatunki będące również przyczyną chorób inwazyjnych u ludzi oraz pasożyty zewnętrzne, które mogą przenosić groźne dla człowieka choroby zakaźne.
Choroby pasożytnicze
Jedną z najczęściej występujących chorób jest glistnica, wywoływana przez glisty. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla kociąt i szczeniąt – zarażenie dużą ilością pasożytów może powodować wychudzenie, wyniszczenie, a także zatkanie jelit i w konsekwencji śmierć. U zwierząt dorosłych zarażenie może przebiegać bezobjawowo, mogą też występować biegunki, wymioty.
Inwazja włosogłówki psiej Trichuris vulpis charakteryzuje się krwotoczną biegunką – nicienie pasożytują bowiem w jelicie grubym, wnikając do błony śluzowej i powodując zapalenie oraz ogólne pogorszenie stanu zdrowia zwierzęcia.
Tęgoryjce to nicienie atakujące psy i koty, które charakteryzują się dużą torebką gębową z ząbkami, która pozwala na przyczepienie się do śluzówki jelita cienkiego. Inwazja może być bardzo niebezpieczna szczególnie dla młodych organizmów, pasożyty żywią się krwią, oraz uszkadzają błonę śluzową jelit, co może doprowadzić do niedokrwistości i śmierci zwierzęcia.
Najczęściej występującym u psów i kotów tasiemcem jest Dipylidium caninum. Zwierzęta zarażają się nim połykając bytujące w sierści pchły i wszoły, będące żywicielem pośrednim. Objawy nie zawsze są obserwowane, można do nich zaliczyć świąd okolicy odbytu, uszkodzenie skóry wokół niego w wyniku wylizywania i ocierania, a u młodych zwierząt mogą występować biegunki, zaparcia oraz zatkanie jelit dużą ilością pasożytów. Najbardziej charakterystyczną oznaką choroby są pełzające człony tasiemca przypominające pestki ogórka.
Do chorób wywoływanych przez pierwotniaki jelitowe należą giardioza oraz kokcydioza. Pierwsza z nich wywoływana jest przez pierwotniaki Giardia intestinalis. Zarażenie objawia się spadkiem masy ciała, wymiotami, osłabieniem apetytu, przewlekłą, ostrą, nawracającą, ciastowatą biegunką z dużą ilością śluzu z domieszką krwi (choć nie zawsze) oraz upośledzeniem funkcjonowania układu odpornościowego. Kokcydioza – występuje najczęściej u szczeniąt i kociąt. Najczęściej wywołują ją pierwotniaki Cystoisospora, które uszkadzają nabłonek jelitowy, doprowadzając do powstawania stanów zapalnych tego narządu. Do objawów należą biegunki, często z krwią, odwodnienie, zahamowanie wzrostu i rozwoju, obniżenie apetytu. U dorosłych osobników zakażenie może przebiegać bezobjawowo.
Dirofilaria immitis wywołuje u psów i kotów dirofilariozę sercowo-płucną. Zwierzę zarażane jest poprzez ugryzienia komarów, będących żywicielami pośrednimi pasożyta. Po ugryzieniu, larwy dostają się do naczyń krwionośnych, którymi „wędrują” do tętnic płucnych i serca, gdzie dojrzewają. Inwazja powoduje objawy niewydolności serca, kaszel, osłabienie, duszność.
Dirofilaria repens – nicień podskórny również jest przenoszony przez komary. Najczęściej choroba przebiega bezobjawowo, czasem u zwierzęcia mogą pojawiać się drobne guzki w skórze różnych części ciała.
Leczenie powyższych chorób polega na podaniu odpowiednich środków przeciwpasożytniczych dobranych przez lekarza weterynarii oraz na leczeniu wspomagającym i objawowym.
Groźnym pierwotniakiem jest również Toxoplasma gondii. U młodych, zarażonych po raz pierwszy kotów, występuje jelitowa postać choroby, wynikająca z namnażania się pasożyta w nabłonku jelita cienkiego. Objawiać się może ona biegunkami. Ponadto mogą wystąpić zaburzenia oddechowe i nerwowe. U kotów dorosłych nie występuje stadium jelitowe, a objawy nie występują lub są niespecyficzne. W przypadku nosicieli wirusów FIV i/lub FeLV dochodzi do gorączki, osłabienia apetytu, duszności, zaburzeń neurologicznych. Angiostrongyloza kotów to choroba wywołana przez nicienie płucne Angiostrongylus abstrussus. Koty zarażają się poprzez zjedzenie ślimaków, będących nosicielami larw nicienia lub myszy czy ptaków żywiących się ślimakami. Larwy wędrują do oskrzeli i płuc, gdzie dojrzewają. Ze złożonych przez dorosłe osobniki larw, wylęgają się nowe, które przemieszczają się do krtani, a następnie są odkrztuszane i połykane ponownie. U części czworonogów, zakażenie przebiega bezobjawowo, jednak przy spadku odporności lub przy dużej ilości nicieni, może dojść do zapalenia płuc, przewlekłego kaszlu, duszności oraz spadku masy ciała. Czasem w wyniku zablokowania dróg oddechowych przez pasożyta może wystąpić nagła śmierć. U psów nicienie Angiostrongylus vasorum (tzw. francuski nicień sercowy) obecne są w tętnicach płucnych oraz prawym przedsionku i prawej komorze serca. Do zarażenia dochodzi poprzez zjedzenie ślimaka lub żaby. Inwazja dużą ilością pasożytów może prowadzić do występowania duszności, kaszlu, zaburzeń krzepnięcia oraz niewydolności serca. Czasem larwy wraz z krwią wędrują do mózgu, oczu lub nerek.
Sposoby ochrony przed pasożytami
Aby zapewnić zdrowie i chronić środowisko przed zanieczyszczeniem jajami Toxocara, należy odrobaczać szczenięta i kocięta przeciwko robakom obłym co 14 dni, aż do 2 tyg. po odsadzeniu. W przypadku szczeniąt należy zacząć odrobaczanie w 14 dniu życia, w przypadku kociąt 21 dnia, matkę trzeba odrobaczyć w tym samym czasie.
Dorosłe koty i psy powinniśmy odrobaczać przynajmniej 4 razy w ciągu roku, aby ograniczyć wydalanie jaj nicieni. Jeśli w gospodarstwie domowym przebywają dzieci lub osoby o obniżonej odporności, zaleca się comiesięczne odrobaczanie zwierząt.
W regionach, gdzie powszechnie występuje Echinococcus granulosus zaleca się leczenie psów, które mają dostęp do odpadów z rzeźni lub padliny żywicieli pośrednich, przynajmniej co 6 tygodni z zastosowaniem skutecznych preparatów przeciwko temu pasożytowi. W rejonach, gdzie powszechnie występuje Echinococcus multilocularis zaleca się comiesięczne leczenie psów polujących na drobne gryzonie z zastosowaniem leków skutecznych przeciwko temu pasożytowi. W krajach, w których endemicznie występują nicienie sercowe, należy upewnić się, że czworonogi są leczone okresowo przeciw nicieniom sercowym zgodnie z aktualną sytuacją epidemiologiczną. Na terenach gdzie nicienie sercowe występują powszechnie zaleca się leczenie psów przez cały rok oraz sprawdzenie zdrowia wszystkich zwierząt przed zastosowaniem leków przeciw tym groźnym pasożytom. Zabiegi odrobaczania powinny zawsze być wykonywane po konsultacji z lekarzem weterynarii.
W celu ustalenia, czy psy lub koty są zarażone nicieniami lub tasiemcami niezbędne jest wykonanie badań kału na obecność wydalanych postaci pasożytów (jaj, onkosfer). Ważne jest, aby badania próbek kału przeprowadzane były systematycznie, przed zalecanymi zabiegami odrobaczania. Prawdopodobieństwo zarażenia danego zwierzęcia pasożytami wewnętrznymi, a tym samym częstość poddawania go kuracji odrobaczania ocenia zawsze lekarz weterynarii. Opiera on ocenę na informacjach z wywiadu, ważne informacje jakie powinien uzyskać od opiekuna to: dostęp zwierzęcia do wybiegu, kontakt z osobnikami tego samego gatunku, polowanie na gryzonie czy inne zwierzęta, karmienie surowym mięsem lub podrobami. Jak wcześniej wspomniano, w przypadku braku możliwości określenia zwiększonego ryzyka zarażenia pasożytami, zalecane jest przeprowadzanie odrobaczania czterokrotnie w ciągu roku. W szczególnych przypadkach, w sytuacji wysokiego ryzyka zarażenia zwierząt i bliskiego kontaktu zwierząt z małymi dziećmi wskazane jest podawanie preparatów przeciwko glistom co 4 tygodnie, gdyż dzięki temu można uniknąć wydalania przez psy i koty jaj glist, które w stadium inwazyjnym stanowią zagrożenie dla człowieka toksokarozą.
Sprzątanie po psach – podstawa profilaktyki chorób
Usuwanie odchodów czworonogów podczas spaceru, to nie tylko estetyka osiedla i dbanie o czyste środowisko. Sprzątanie trawnika ma przede wszystkim uzasadnienie epidemiologiczne. Wydalone z kałem jaja glist w ciągu 2-3 tygodni stają się inwazyjne (tyle trwa rozwój larwy w jajach) i zachowują w środowisku zewnętrznym zdolność do zarażenia przez wiele miesięcy. Usuwanie odchodów zwierząt umożliwia więc utrzymanie czystości środowiska, w którym żyjemy. Pamiętajmy o tym, że nie ma żadnych środków chemicznych, które umożliwiłyby skuteczną dezynfekcję podłoża zanieczyszczonego jajami pasożytów. Dlatego tak ważne jest sprzątanie zwierzęcych odchodów zarówno z przestrzeni publicznych, jak i obszaru własnej posesji. Tereny rekreacyjne dla dzieci wymagają specjalnej dbałości.
Pasożytami odzwierzęcymi mogą zarażać się ludzie niezależnie od wieku, jednak to dzieci są najbardziej narażone, ze względu na brak właściwych nawyków higienicznych i niedojrzałość układu odpornościowego. U dzieci może więc dochodzić do częstszych przypadków zarażeń pasożytami oraz cięższego przebiegu chorób odzwierzęcych, niż ma to miejsce w przypadku osób dorosłych. Z tego względu bardzo ważne jest dbanie o wysoki standard sanitarny terenów rekreacyjnych dla dzieci takich, jak piaskownice, czy place zabaw. Pamiętajmy o bezwzględnym zakazie wprowadzania na te tereny psów i kotów oraz dokładnym zamykaniu furtek. W czasie zabawy dzieci nie powinny samodzielnie spożywać pokarmów i pić napojów, jeśli nie mamy możliwości umycia im rąk i twarzy z wykorzystaniem bieżącej wody.